NUÔI CẤY MÔ TẾ BÀO THỰC VẬT (Chồi giống bạch đàn U)

NUÔI CẤY MÔ TẾ BÀO THỰC VẬT

(Dưới góc nhìn của cây giống cấy mô HF trong thực tiễn nghiên cứu)

1. Trên lý thuyết

Nuôi cấy mô tế bào thực vật là việc sử dụng một bộ phận, cơ quan thực vật nuôi cấy trong điều kiện vô trùng để tạo thành cây hoàn chỉnh. Phương pháp này dựa vào tính toàn năng của tế bào. Cây con tạo thành có đặc tính giống với cây bố mẹ, sạch bệnh vào tạo được số lượng lớn.

Phương pháp này còn có thể giúp giữ lại nguồn gen các loài thực vật có nguy cơ tuyệt chủng, các loài khó nhân giống ngoài tự nhiên.

Bạn đọc có thể tham khảo chi tiết các bài báo khoa học bằng tiếng Việt và tiếng Anh. Ở đây HF xin phép giới thiệu sơ lượt lại cho bạn đọc nắm. Còn trọng tâm bài viết này xin được nói về thực tiễn sản xuất cây giống bằng phương pháp nuôi cấy mô tế bào thực vật

2. Thực tiễn nghiên cứu

Theo kiến thức lý thuyết, mỗi tế bào đều có tính toàn năng, tức là tế bào có khả năng phản phân hoá và phân hoá để tạo thành cây hoàn chỉnh. Chính vì vậy mỗi loài thực vật đều có thể được nhân giống nhờ phương pháp này. Thực tế có phải như vậy hay không?

Câu trả lời của HF là có, mà có khi có khi không. Bằng kinh nghiệm riêng kinh qua một số loại cây từ cây thân gỗ như bạch đàn, keo lai, đến thân thảo như cúc, chuối, thân mọng nước như xương rồng, sống đời… thì không phải là cây nào cũng có thể nhân giống thành công được hoặc giả để làm thành công cần một quãng thời gian dài và tổ hợp nhiều phương pháp khách nhau, tôi xin chia sẽ về cách thông thường là nuôi cấy một bộ phận của cây như rễ, thân, chồi trên môi trường thạch dinh dưỡng.

Hình 1 Chồi giống bạch đàn U

Không có loài nào khó làm nhất, cũng không có loài nào dễ làm nhất. Trong cùng một loại cũng sẽ có giống dễ làm và khó làm, ví dụ như nhân giống chuối, thì dòng chuối tiêu như chuối già, tiêu hồng, laba dễ thực hiện hơn và thời gian hoàn thành chỉ mất 4-6 tháng với hệ số nhân giống là 4. Tuy nhiên giống chuối xiêm lại có hệ số thấp hơn chỉ khoảng 2 và dòng chuối sáp là nặng đô nhất với thời gian nhân giống kéo dài trên 6 tháng, quá trình tạo chồi và ra rễ cũng khiến người thợ cấy có chút nản chí.

Việc tìm được môi trường dinh dưỡng cho từng loại cây lại như một hành trình đi phượt đến vùng đất xa lạ, may mắn đúng đường thì đi rất nhanh, nhưng ngược lại có đi cả đời cũng không tới. Ví dụng như khi HF làm trên cây keo lai, phải mất gần 2 năm để cho ra được công thức ổn cho sản xuất, hoặc gần đây là dòng Philodendron đã qua 4 tháng ròng nhưng mẫu vẫn dậm chân tại chỗ, thậm chí cũng mất kha khá mẫu do thử nghiệm sai môi trường. Một trường hợp khác là HF làm cây mai nuôi cấy mô, từ giai đoạn vô mẫu đến nhân chồi thì cây đều phát triển trơn tru, đến giai đoạn ra rễ cây lại đứng im, một cọng rễ cũng không chịu ra, đến giờ hơn 1 năm HF vẫn chưa tìm được môi trường thích hợp cho mai ra rễ. Thế nên, tìm được quy trình nhân giống hay không ngoài việc dựa vào kiến thức còn phụ thuộc một phần vào may mắn, thợ nào mát tay thử nghiệm đúng công thức sẽ cho ra kết quả tốt hơn, còn không bạn lại tiếp tục cố gắng.

Các kiến thức lý thuyết, các bài báo khoa học chỉ là một tham khảo khơi gợi ý tưởng để chúng ta tìm ra phương pháp mới để nhân giống, thực tế sản xuất khác hoàn toàn.

Trong phần này HF xin nói sơ lượt về thực tiễn khi nghiên cứu, bài tiếp theo xin nói về thực tiễn sản xuất mà HF đã trãi qua.